Cień historii. Rydzewo – ostoja polskości na Mazurach

Rydzewo – malowniczo położona nad jeziorami, otoczona lasami niewielka miejscowość w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Idealne miejsce na aktywny wypoczynek, w spokojnej,  atmosferze – wśród piękna mazurskiego krajobrazu, w otoczeniu wielu ciekawych zabytków,  z dostępem do bazy gastronomicznej i turystycznej – przystani jachtowej.

Polski żywioł na Mazurach

Wieś powstała około 1552 r. W 1625 r. mieszkali tu sami Polacy. Biskup ewangelicki Johannes Wigand zarządził budowę kościoła w Rydzewie w 1579 r. Świątynię oddano do użytku w 1591 r. Zbudowana została w stylu gotyckim na rzucie prostokąta, orientowana, z kwadratową wieżą od zachodu, kruchtą od południa i dobudowaną zakrystią po stronie północnej. Ma mury z polnych kamieni i jest otynkowana.

Ołtarz główny pochodzi z 1600 r., ambona z 1630 r. Przy remoncie kościoła, przeprowadzanym w latach 1772—1773 przez inż. Szlichtynga (pochodzącego z polskiej rodziny ariańskiej), ołtarz został złączony z amboną. Obecnie znowu ambonę wydzielono. Najstarszy dzwon kościoła pochodził z 1604 r. Został w 1944 r. wywieziony przez Niemców. Nie został jednak przetopiony na cele zbrojeniowe. Znajduje się obecnie w Quakenbruck.

Rydzewska parafia ewangelicka powstała w 1591 r. i obejmowała wsie: Bogaczewo, Jagodne Wielkie i Małe, Kleszczowo, Kozin, Paprotki, Rydzewo, Skop i Szczybały Giżyckie. Była to parafia czysto polska.

Gdy w 1666 r. szlachta niemiecka złożyła zażalenie do władz, że nie odbywają się tu nabożeństwa w języku niemieckim, pastor odpowiedział, że może je odprawiać co tydzień, obawia się jednak, że będzie to czynił przed pustymi ławkami.

W 1875 r. wśród 3136 parafian było 2836 Polaków. W 1897 r. stwierdzono, że 95% dzieci, wstępując do szkół, położonych na terenie parafii rydzewskiej, zna z domu tylko język polski. Później germanizacja i tu poczęła czynić pewne postępy, jednakże aż do 1945 r. wymagano od pastora, by znał dobrze język ,,mazurski".

Oskarżona o bezbożność i skazana na pręgierz

W 1666 r. wizytatorzy kościoła rydzewskiego rozpatrzyli spór między tutejszym pastorem a sołtysem Maciejem Kostką z Bogaczewa. Zamieszaną w ten spór niejaką Barbarę Kaczakówną, oskarżoną o bezbożność, skazano na karę pręgierza. Również pręgierzem, a nadto wygnaniem z parafii, ukarano Katarzynę Kowalewszczankę za potajemne stosunki miłosne z jakimś Karczmarczykiem.

Podczas tejże wizytacji ostrzeżono wiernych przed arianami: Zbigniew Morsztyn dzierżawił wówczas Jagodne Małe.

W latach 1672—1716 proboszczem w Rydzewie był Jan Sartorius, dawny rektor szkoły w Giżycku. Sartorius władał biegle językami: polskim, niemieckim, łaciną, greką, francuskim, hebrajskim, chaldejskim i arabskim. W 1701 r. uniwersytety jenajski i królewiecki nadały mu tytuł magistra.

Dżuma zbiera okrutne żniwo

Wykształcony pastor w 1681 r. starał się modłami odwrócić ukazanie się komety. Nieszczęście spotkało Sartoriusa dopiero w 1710 r., gdy podczas epidemii dżumy zmarły mu wszystkie dzieci. Na dżumę zmarł także rektor szkoły rydzewskiej Andrzej Mallonek (Maletius) z prawie całą rodziną, a razem w parafii około pół tysiąca osób.

Gdy po roku 1945 przekształcono starą ewangelicką świątynię w Rydzewie na kościół katolicki pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli, obraz ,,Opłakiwania” Sartoriusa przeniesiono do plebanii. W 1960 r. przekazany został do Muzeum Mazurskiego w Olsztynie.

Szkoła w Rydzewie powstała zapewne jednocześnie z powstaniem parafii, a zreorganizowana została w 1737 r. Potem jej rektorami byli kolejno: Jan Pretorius, Gotfryd Kuberski i Maciej Nikołajski, który w 1801 r. obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia kierowania szkołą, a w 1809 r. przeszedł w stan spoczynku w wieku 87 lat. Ów nauczyciel, jeszcze jako młody człowiek i kawaler, często jeździł do Giżycka.

Jedyna wieś z własną kroniką

W 1891 r. parafia rydzewska obchodziła uroczyście jubileusz trzech wieków swoich dziejów. Z tej okazji superintendent Poetz wygłosił tu kazanie niemieckie, a superintendent Böhnke kazanie polskie. Redaktor Marcin Giersz napisał wiersz upamiętniający jubileusz, a potem przystąpił do opracowania kroniki parafii. Udało mu się ją doprowadzić do 1807 r., resztę uzupełnił Max Romanowski. Rydzewo zatem jest jedyną wsią w powiecie giżyckim posiadającą swą monografię (opublikowano ją z pewnymi skrótami w „Mitteilungen der Litterarischen Gesellschaft Masovia", 1896, 1897, 1898 i 1899).

Rydzewo obecnie

Rydzewo to obecnie dobrze znane turystom miejsce. Funkcjonuje tu przystań jachtowa oraz rozbudowana infrastruktura turystyczna - wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego (jachty, kajaki, rowery wodne, łodzie wędkarskie, quady, rowery turystyczne, szkółka windsurfingu).

Znajduje się tu również przystań Żeglugi Mazurskiej (można dotrzeć statkiem) oraz przystanek PKS (dojazd autobusem). Bazę noclegową zapewniają liczne pensjonaty oraz kwatery prywatne.

Przez miejscowość przebiega  „Niegocińska” (niebieska) trasa rowerowa o długości 32 km - przebieg trasy: Giżycko – Bystry – Ruda – Rydzewo – Bogaczewo – Strzelce – Wilkasy – Giżycko.

Rydzewo jest położne również na szlaku żeglugowym z Giżycka do Mikołajek. Zaledwie 7 km od Rydzewa możemy zwiedzić Twierdzę Boyen oraz Zamek Krzyżacki w Giżycku.

Miejscowość znajduje się tylko 16 km od Giżycka, jest więc idealną bazą wypadkową do zwiedzania tego atrakcyjnego regionu Polski.

Zabytki znajdujące się w Rydzewie:

• kościół (dawniej ewangelicki) św. Andrzeja Boboli wybudowany w latach 1579-1591, przebudowany w 1770 r., oraz kolejny raz w XIX w.
• wieża zbudowana w 1772 r.
• Cenne wyposażenie renesansowe, na które składa się ołtarz główny z początku XVII w z poźnogotycką rzeźbą św. Anny Samotrzeć (z około 1520 r.), ambona i loża kolatorska.
• Epitafium zmarłej na dżumę rodziny miejscowego pastora Jana Sartoriusa obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
• Zabytkowe drzwi z XVII w. prowadzące do bocznej kruchty i zakrystii kościoła. Zrobione z drewna, grubo rżnięte w ornamenty roślinne i napisy łacińskie.
• Cmentarz przykościelny z neoklasycystyczną kaplicą.
• Ryglowa gospoda z poł. XIX w. z zabytkowym wyposażeniem i ludowymi rzeźbami.

Zobacz obecne Rydzewo na naszych zdjęciach.

SWJM

Rydzewo

Rydzewo leży na cyplu rozdzielającym jeziora Niegocin i Boczne, ok.18 km na południe od Giżycka. Najłatwiej tu dojechać trasą  Giżycko-Orzysz, z której należy zjechać we wsi Ruda. Latem kursują tu...