Po Środku, czyli zimowa impreza Mazury24 już w styczniu 2025
Wilkasy / Port PTTK Wilkasy / 16:00
Urocza miejscowość na Mazurach, dziś kojarzona z turystyką i odpoczynkiem. Jednak przed wiekami te tereny tętniły życiem dawnych Prusów i potężnego plemienia Galindów. Miejscowość, jak podobne miasteczka Mazur na przestrzeni wieków, doświadczała wielu nieszczęść. Po II wojnie światowej praktycznie całkowicie opustoszała.
Pierwsze ślady osadnictwa na obecnym terenie miasta i gminy Ruciane – Nida datuje się na II wiek naszej ery. Krainę Wielkich Jezior zamieszkiwało wówczas pruskie plemię Galindów. Ich gospodarka mogła rozwijać się dzięki wzmożonej wymianie towarowej związanej z położeniem ich państwa przy jednej z odnóg bursztynowego szlaku, prowadzącym z cesarstwa rzymskiego przez ziemie polskie, Galindię do Sambii.
Rozkwit państwa Galindów datuje się na okres od IV do VII wieku n.e. Tereny zajęte przez plemię posiadały dość dobre warunki dla osadnictwa – różnej jakości gleby, bogate lasy iglaste i liściaste, liczną zwierzynę, ryby oraz ważne dla rzemiosła darniowe rudy żelaza oraz bursztyn. Warunki te sprzyjały stopniowemu rozwojowi rolnictwa, rzemiosła i wymianie handlowej.
W VI wieku, wskutek wędrówek ludów nastąpiło całkowite załamanie się handlu na szlaku bursztynowym, jednak w to miejsce powstał inny wiodący z Europy Zachodniej nad Bałtyk, Morze Czarne i środkowy Dunaj. Teraz więc Galindowie brali udział w handlu wymiennym z krajami nadczarnomorskimi i ze Słowianami.
Koniec VII wieku przyniósł całkowite załamanie wymiany handlowej na szlaku, co spowodowało kryzys osadnictwa galindzkiego i częściowe wyludnienie tego regionu.
W wieku XIII po podbojach w latach 1253-1254 oraz układach z Kazimierzem Kujawskim, kolejnymi gospodarzami tych terenów zostali Krzyżacy. Obecny obszar Rucianego – Nidy wchodził wówczas w skład prokuratorii piskiej. Wraz z przybyciem Krzyżaków rozpoczęła się planowa akcja osadnicza, która największe nasilenie przybrała po podpisaniu traktatu nad jeziorem Mełno w 1422 roku, ustalającego granice między państwem Krzyżackim, Polskim i Litewskim.
Po hołdzie Pruskim w 1525 r. ziemie te weszły w skład świeckiego państwa pruskiego, będący lennem Polski. Pomimo kontynuowanej przez władze pruskie polityki kolonizacyjnej, do XVIII wieku rejon Rucianego-Nidy pozostał słabo zaludniony, przede wszystkim na skutek najazdów tatarskich, a także nawiedzających te rejony klęsk żywiołowych.
Początki istnienia miejscowości Nida i Ruciane sięgają XVII wieku. Nida została założona w roku 1699 na miejscu dawnej wioski rybackiej oraz młyna położonego nad rzeką Nidką. Mieszkańcy osady trudnili się rybołówstwem oraz produkcją smoły i węgla drzewnego. W 1880 roku w Nidzie znajdował się urząd stanu cywilnego, który obejmował swym działaniem 335 osób.
Natomiast w okolicach Rucianego już w XIV wieku działały hamernie, smolarnie, dziegdziarnie, wypalarnie węgla drzewnego. Miejscowość istniała już jako osada szkatułowa i gajówka w XVIII wieku. W pierwszej połowie XIX wieku znajdowała się tu leśniczówka i niewielka osada leśna.
Najbardziej intensywny etap zasiedlania tych ziem nastąpił dopiero po roku 1825, kiedy to pruski król Fryderyk III wydal rozporządzenie dające prawo do osiedlania się na tych ziemiach staroobrzędowców (starowierców). Pierwsze wsie nazywane od imion swych założycieli, powstawały w gminie Ruciane – Nida już od roku 1830. Obok typowej zabudowy mieszkalnej wznoszono molenny – kościoły obrządku starej wiary, a także pustelnie i klasztory (dwa męskie i jeden żeński).
W drugiej połowie XIX wieku na omawianym terenie nastąpił znaczny rozwój komunikacji. W latach 1866 – 1869 zbudowano odcinek szosy Ruciane – Pisz, a w latach 1883-1885 uruchomiono linię kolejową Olsztyn – Ełk ze stacją w Rucianem. Natomiast w 1898 roku oddano do użytku połączenie kolejowe Ruciane-Mrągowo. U schyłku XIX wieku uruchomiono szlak wodny prowadzący z Giżycka do Mikołajek, Rucianego i Pisza, co zapoczątkowało turystyczny rozwój Rucianego. Po I wojnie światowej odwiedzało Ruciane ok. 12 tys. osób rocznie, co czyniło je jednym z ważniejszych ośrodków turystycznych w dawnych Prusach Wschodnich.
Przed wybuchem II wojny światowej mieszkańcy utrzymywali się z pracy w wyłuszczarni nasion, tartaku i robót leśnych. Założony pod koniec XIX wieku tartak należał do największych tego typu zakładów na obszarze Pojezierza Mazurskiego. W 1939 roku Ruciane zamieszkiwały 772 osoby.
Ze względu na swoje położenie miejscowość miała w czasie ostatniej wojny światowej duże znaczenie strategiczne. W 1944 roku Niemcy zbudowali sieć umocnień. Do czasów obecnych zachowały się dwa bunkry położone na zachodnim brzegu jeziora Guzianka Wielka. Zarówno Ruciane, jak i Nida weszły w skład ufortyfikowanego rejonu Wielkich Jezior Mazurskich na linii Ruciane-Mikołajki-Giżycko-Węgorzewo.
W styczniu 1945 w obliczu zbliżającej się ofensywy Armii Czerwonej zarządzono ewakuację mieszkańców Prus Wschodnich w głąb Rzeszy. Ruciane i Nida, liczące wówczas łącznie 1300 osób, prawie całkiem opustoszały.
Po II wojnie światowej uruchomiono pierwszy przenośny tartak w Wejsunach, następnie przystąpiono do odbudowy tartaku w Nidzie i w Rucianem. Oddano do użytku wyłuszczarnię nasion, w której produkcja nasion, tak potrzebnych w leśnictwie, była nieoceniona.
Jednak inwestycja, która zaważyła na historii tych terenów rozpoczęła się dopiero w 1949 roku, kiedy to na polach obok Nidy rozpoczęto budowę Zakładów Płyt Pilśniowych i Wiórowych. W 1965 roku w zakładzie zatrudnionych było 1144 osób. Dzięki zakładom następował wzrost liczby ludności i cała infrastruktura związana z miejscowością: budownictwo mieszkalne, handel, usługi, transport. Powstanie zakładu spowodowało szybki rozwój Nidy oraz Rucianego i w głównej mierze przyczyniło się do połączenia obu miejscowości i utworzenia Miasta Ruciane-Nida.
Najnowsze dzieje Rucianego – Nidy rozpoczęły się w 1 stycznia 1966 roku, kiedy to po wielu staraniach nadano Rucianemu i Nidzie prawa miejskie. W skład obszaru miejskiego oprócz Rucianego i Nidy weszły Guzianka, Dybówek I, Dybówek II, oraz Pólko, Wola Ratajowa i Zdróżno. Liczba ludności wynosiła 1 stycznia 1966 roku 3050 osób. W 1973 roku, w związku z nowym podziałem administracyjnym kraju, utworzono w ramach powiatu piskiego Gminę Ruciane – Nida.
Serwis mazury24.eu nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.