Inscenizacja historyczna na Mazurach. I Zlot Szlakiem Podlaskiej Brygady Kawalerii

To na teren ówczesnych Prus Wschodnich miały miejsce wypady polskich oddziałów wojskowych w celu rozpoznania sił niemieckich w związku z agresją na Polskę 1 września 1939 roku. Trzy z czterech takich akcji miały miejsce właśnie w okolicach Białej Piskiej.

Na pamiątkę tych wydarzeń, co roku w Kowalewie, odbywa się rekonstrukcja wypadu Podlaskiej Brygady Kawalerii w wykonaniu grup rekonstrukcyjnych, a po raz pierwszy w tym roku odbył się Zlot ZHP.

Ma on odbywać się co roku, aby przypominać i promować mało znaną historię Warmii i Mazur związaną z kampanią wrześniową 1939 roku.

Przypomnijmy tamte wydarzenia.

Od 2 do 4 września 1939 r. miało miejsce kilka takich działań ofensywnych ze strony naszej armii. Były to cztery uderzenia kawalerii polskiej siłami Podlaskiej Brygady Kawalerii i Suwalskiej Brygady Kawalerii na teren Prus Wschodnich.

Wynikiem tych lokalnych starć było wzięcie niewielkiej ilości jeńców niemieckich i rozpoznanie umocnień wroga na Mazurach.

Pierwsza zbrojna akcja polskiej kawalerii odbyła się już 2 września 1939 r. Rano gen. Ludwik Kmicic-Skrzyński, dowódca Podlaskiej Brygady Kawalerii wydał rozkaz rozpoznania pozycji niemieckich i wzięcia jeńców po niemieckiej stronie granicy. Działania miały odbyć się z dwóch stron na liniach Milewo-Kowalewo-Biała Piska oraz Cibory-Wony-Myszki-Drygały.

Działania przeprowadzone zostały przez 1 i 3 szwadron 10 pułku Ułanów Litewskich dowodzonych przez ppłk. Kazimierza Buslera. Około godziny 15 oba szwadrony przekroczyły granice. Doszło do walk z oddziałami Grenzschutzu (Wschodnia Straż Graniczna) i Landhwery (obrona krajowa, w III Rzeszy służyli rezerwiści podlegający obowiązkowi służby w wieku 35-45 lat). W wyniku walk ułani zajęli wieś Brzózki Małe, gdzie wzięli jeńców. Wieczorem tego samego dnia wycofali się na teren Polski zajmując pozycje w Milewie.

Drugi wypad został przeprowadzony w nocy z 2 na 3 września, a wykonały go szwadrony 10 pułku Ułanów Litewskich na rozkaz gen. Ludwika Kmicica-Skarzyńskiego. Dwoma kolumnami dotarły do miejscowości Bełcząc pod Białą Piska.

Brak oporu sił niemieckich skłonił dowódcę Podlaskiej Brygady Kawalerii do dalszego działania w tym kierunku, ale ze zwiększonymi siłami. Do 10 pułku dołączyły odziały 5 pułku Ułanów Zasławskich pod dowództwem płk. Stefana Chomicza wsparte również przez 9 pułk strzelców konnych dowodzonych przez płk. Tadeusza Antoniego Falewicza wraz z plutonem tankietek i baterią 14 dywizjonu artylerii konnej. Te dwie ostatnie formacje pełniły rolę osłony.

Odziały, które miały wesprzeć 10 pułk Ułanów Litewskich napotkały opór niemieckiej piechoty przy przekraczaniu granicy. Piechota wyposażona była w liczną broń maszynową oraz wsparta była ostrzałem z baterii haubic 100 mm.

Dokonując szybkiego rozpoznania zaistniałej sytuacji Polacy szybkim atakiem zajęli wsie Brzózki Wielkie i Sokoły biorąc ponownie w niewolę jeńców oaz zdobywając ciężki sprzęt. Szwadrony 5 pułku Ułanów Zasławskich zajęły miejscowość Klarhei.

Silny ostrzał z broni maszynowej oraz ostrzału artyleryjskiego od strony Białej Piskiej sprawiły, że polskie oddziały utknęły w lasach ok. 2 km w głębi Prus Wschodnich. Ostatecznie na rozkaz dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej “Narew” polska kawaleria została zmuszona wieczorem 3 września zarządzić odwrót w rejon Grabowa.

Do 4 września 1939 r. nastąpiły jeszcze dwa polskie ataki w kierunku Mazur, jednakże nie przyniosły one znacznego przełomu. Dostarczało jednak naszemu dowództwu cennych informacji o stacjonujących w tym regionie niemieckich siłach zbrojnych.

Wybuch II wojny światowej. Mazury mogły stać się areną zaciętych walk

1 września 1939 r. wybucha II wojna światowa. Pierwsze trzy dni września to krwawy bój graniczny. Mazury wydają się być spokojną enklawą na mapie starć zbrojnych. To jednak tylko pozory. Niewiele brakuje, aby do Prus...