Po Środku, czyli zimowa impreza Mazury24 już w styczniu 2025
Wilkasy / Port PTTK Wilkasy / 16:00
Kanał Mazurski miał połączyć Wielkie Jeziora Mazurskie z Bałtykiem poprzez rzeki Łynę i Pregołę. Jednak dwie wojny światowe i kryzys gospodarczy zatrzymały wykonanie tego ambitnego projektu. Obecnie kanał jest już tylko zabytkiem techniki, który można zwiedzać – ale raczej pieszo, przy jego brzegach.
Jeśli kiedykolwiek zastanawialiście się, dlaczego Kanał Mazurski nie jest zalecany i dostępny do aktywnej turystyki wodnej, mamy dla Was częściową odpowiedź. Czy można dopłynąć z jeziora Mamry do śluzy w Leśniewie? Kajakiem, z przenoskami - teoretycznie tak. Wszystkim co ma silnik - już nie. Na 5-cio kilometrowym odcinku nie wszędzie jest kanał czy tor wodny. Różnicę poziomów kompensuje jaz walcowy (w połowie drogi), a prawie na całej długości wiele zwalonych drzew, które leżą w wodzie.
Na trasie spotkacie jeszcze most kolejowy i zwalony most drogowy. Spacerem polecamy to miejsce każdemu miłośnikowi dzikich Mazur. Ruszyliśmy trasą przy Kanale Mazurskim jeszcze przed "wybuchem" zieleni, aby móc Wam jak najwięcej pokazać.
Zresztą zobaczcie sami na naszych zdjęciach z wyprawy szlakiem Kanału Mazurskiego.
A przy okazji przypominamy Wam historię powstania Kanału Mazurskiego oraz opis tego niezwykłego zabytku hydrotechniki.
Wraz z budową kanałów pomiędzy mazurskimi jeziorami, która rozpoczęła się w 1764 roku, zaczęto coraz poważniej rozważać pomysł połączenia ich nowym kanałem z Bałtykiem.
Jednak realny projekt budowy Kanału Mazurskiego ukończono dopiero w 1907 roku i został przyjęty przez Pruski Parlament Krajowy 14 maja 1908 roku.
Wybuch I wojny światowej wymusił pierwszą przerwę w budowie. Do 1914 roku wykonano 3/4 robót ziemnych, ukończono większość obiektów pomocniczych i rozpoczęto budowę trzech śluz. W 1919 roku, decyzją Pruskiego Ministerstwa Robót Publicznych prace zostały wznowione. Trudna sytuacja gospodarcza na początku lat 20. XX wieku wymusiła kolejną przerwę. Do tego czasu wykonano 20 km kanału, 10 km było w budowie, ukończono wszystkie przepusty, spusty i groble, a także większość mostów. Rozpoczęto prace przy większości śluz, a jedną z nich – Drużbę I – ukończono.
Inwestycję podjęto ponownie w roku 1934. Początkowo tempo prac było szybkie i do 1936 roku ukończono koryto kanału na odcinku Łyna – jez. Rydzówka oraz drugą śluzę (Drużba II). W znacznym stopniu zaawansowania była też budowa śluz Ozierki i Piaski.
Wybuch II wojny światowej i związany z tym odpływ siły roboczej spowodował drastyczne zmniejszenie tempa prac. W 1940 roku uczestniczące w budowie kanału oddziały Służby Pracy Rzeszy (RAD) zostały oddelegowane do innych robót. Prace przy budowie Kanału Mazurskiego wstrzymano ostatecznie w 1942 roku, a w roku 1944 większość mostów na kanale została wysadzona w celu powstrzymania radzieckiej ofensywy.
Po zakończeniu wojny nie podjęto już prac nad dokończeniem budowy. Stopień zaawansowania całości inwestycji szacuje się na 90%, przy czym koryto kanału zostało wykonane na całej jego długości, chociaż nie zdołano już podłączyć do niego wszystkich śluz.
Projekt Kanału Mazurskiego przewidywał przepływ statków o wyporności do 250 ton i zanurzeniu nie większym niż 1,5 m.
W celu zminimalizowania ryzyka powodziowego, na trasie Kanału Mazurskiego zaprojektowano trzy bramy bezpieczeństwa w postaci jazów walcowo-ruchowych: w rejonie śluz Leśniewo Górne, Piaski i Ozierki Wolnyje (dwa jazy zlokalizowane są na terenie Polski, pozostałości trzeciego obiektu tego typu znajdują się na terytorium Rosji, w okolicach nieistniejącej dziś miejscowości Wickerau). Ponadto przy ujściu kanału z jeziora Mamry dodano dodatkową bramę o szerokości 8 metrów, której zadaniem jest bezpośrednia ochrona zasobów jeziora.
Kanał Mazurski na niektórych odcinkach – zamiast w typowym wykopie – poprowadzony został w kilkumetrowej wysokości nasypach. Umożliwiło to zmniejszenie różnicy poziomów pomiędzy poszczególnymi stopniami wodnymi i tym samym redukcję ich liczby do niezbędnego minimum. Po obu stronach kanału zaprojektowano też ścieżki holownicze o szerokości 3 m, a także miejsca mijania dla jednostek pływających i porty zimowe.
Różnica poziomu wód pomiędzy jeziorem Mamry (poziom lustra wody 116 m n.p.m.), a rzeką Łyną (5 m n.p.m. w miejscu połączenia kanału z rzeką w okolicy Znamienska) wynosi około 111 m. Różnicę tę zniwelowano za pomocą 10 śluz. Na terenie Polski znajduje się pięć, pozostałe zlokalizowane są na terenie Federacji Rosyjskiej.
Wszystkie śluzy są konstrukcjami żelbetowym, o wymiarach komór (szerokość 7,5 m, długość 45 m). Były one umieszczane w miejscach charakteryzujących się istnieniem naturalnych uskoków terenu, co pozwoliło na ograniczenie nakładu pracy podczas realizacji robót ziemnych. Śluzy o spadku większym niż 8 m zostały wyposażone w zbiorniki oszczędnościowe ograniczające zużycie wody podczas śluzowania.
W ramach budowy Kanału Mazurskiego wykonano także 40 przepraw mostowych, na które składało się 25 samodzielnych mostów żelbetowych bądź stalowych. Pozostałą ich część stanowiły konstrukcje zespolone ze śluzami i bramami bezpieczeństwa oraz mosty kolejowe. Przeprowadzono również liczne prace melioracyjne oraz wybudowano budynki pomocnicze przeznaczone dla obsługi zatrudnionej przy eksploatacji kanału.
Po stronie polskiej znajduje się obecnie jeden most kolejowy (linia Kętrzyn – Węgorzewo) oraz cztery mosty drogowe. Wszystkie te mosty zostały odbudowane po II wojnie światowej.
Warto również zwrócić uwagę na jaz walcowy - budowla hydrotechniczna, która w przeszłości miała służyć do zablokowania kanału i wody z jeziora Rydzówka, celem przeprowadzenia remontów na śluzie Guja Piaski. Jest to jedyna ukończona śluza na kanale mazurskim.
Serwis mazury24.eu nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.